Cushing Sendromu Nedir?
Cushing sendromu, vücutta uzun süre yüksek düzeyde kortizol hormonuna maruz kalındığında ortaya çıkan bir hormonal bozukluktur. “Stres hormonu” olarak da bilinen kortizol, böbreküstü bezlerimiz tarafından üretilir ve vücudumuzun strese tepki vermesine yardımcı olur. Ayrıca kan şekeri seviyelerini, kan basıncını, bağışıklık sistemini ve metabolizmayı düzenlemede hayati bir rol oynar. Ancak, sürekli yüksek kortizol seviyeleri vücudumuzda hasara yol açarak Cushing sendromuna neden olur.
Örnek Makaleler:
PubMed: Nieman LK, Biller BM, Findling JW, et al. Cushing’s syndrome. Lancet. 2020;395(10226):712-727.Google Scholar: Newell-Price J, Bertagna X, Grossman AB, Nieman LK. Cushing’s syndrome. Lancet. 2006;367(9525):1605-1617.
Cushing Sendromunun Nedenleri Nelerdir?
Cushing sendromu genellikle vücudun kendi kortizol üretimini artıran bir tümör veya büyümeden kaynaklanır. Bu duruma yol açabilecek başlıca nedenler şunlardır:
Hipofiz Tümörleri: Küçük Bez, Büyük Etki
Cushing sendromu vakalarının çoğunda (%70’e kadar), hipofizde iyi huylu (kanserli olmayan) bir tümör, aşırı ACTH (adrenokortikotropik hormon) üretimine neden olur. ACTH, böbreküstü bezlerini uyararak daha fazla kortizol üretmelerini sağlar. Bu duruma Cushing hastalığı denir ve Cushing sendromunun en yaygın nedenidir.
Örnek Makaleler:
Google Scholar: Strasburger CJ, Chrousos GP. Functional anatomy of the hypothalamic-pituitary-adrenal axis. Endocrinol Metab Clin North Am. 1985;14(4):761-772.
Ekstra-hipofiz Tümörleri: Vücudun Başka Bir Köşesindeki Sorun
Nadiren, akciğerler, pankreas, timus bezi veya yumurtalıklar gibi hipofiz dışındaki bir organdaki bir tümör, ACTH veya kortizol üretebilir ve Cushing sendromuna neden olabilir. Bu tümörlere ektopik ACTH salgılayan tümörler denir.
Örnek Makaleler:
Google Scholar: Wajchenberg BL, Albergaria Pereira MA, Medonca BB, et al. Ectopic ACTH syndrome: a study of 18 cases. Clin Endocrinol (Oxf). 1995;42(4):481-487.
İlaç Kullanımı: İyi Niyetli Tedavinin Olumsuz Yönleri
Uzun süreli yüksek dozda kortikosteroid ilaç kullanımı (astım, romatoid artrit veya diğer iltihabi hastalıkların tedavisinde kullanıldığı gibi), Cushing sendromuna benzer belirti ve semptomlara yol açabilir. Bu duruma iatrogenic Cushing sendromu denir ve Cushing sendromunun en yaygın ikinci nedenidir.
Örnek Makaleler:
PubMed: Broersen LH, Pereira AM, Jørgensen JO, Dekkers OM. Adrenal insufficiency in corticosteroids users: systematic review and meta-analysis. J Clin Endocrinol Metab. 2015;100(6):2171-2180.
Google Scholar: Graber AL, Ney RL, Nicholson WE, et al. Natural history of pituitary-adrenal recovery following long-term suppression with corticosteroids. J Clin Endocrinol Metab. 1965;25:11-16.
Ailevi Cushing Sendromu: Genetik Yatkınlık
Nadiren, Cushing sendromu genetik yatkınlıktan kaynaklanabilir. Bu durumlarda, hastalar Cushing sendromuna neden olan tümörler geliştirme olasılığını artıran genetik mutasyonlar taşırlar.
Örnek Makaleler:
PubMed: Stratakis CA. Genetics of adrenal tumors in the context of familial tumor syndromes. Endocrinol Metab Clin North Am. 2009;38(3):511-526.
Google Scholar: Pacak K, Chrousos GP, Nieman LK, et al. Endocrine manifestations of neurofibromatosis type 1. Endocr Rev. 2002;23(6):550-581.
Cushing Sendromunun Belirtileri: Vücudunuz Size Nasıl Haber Veriyor?
Cushing sendromunun belirtileri kişiden kişiye ve hastalığın ciddiyetine bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Bazı kişilerde hafif semptomlar bulunurken, diğerlerinde ciddi ve hayatı tehdit eden komplikasyonlar gelişebilir.
Cushing sendromunun en yaygın belirtileri şunlardır:
- Fiziksel Değişiklikler:
- Yüzde yuvarlaklık ve kızarıklık (Ay yüzü)
- Ense bölgesinde yağlanma (Buffalo hörgücü)
- Göbek, yüz ve göğüs bölgesinde hızlı ve aşırı kilo alımı
- İncelmiş, kırılgan ve kolay moraran cilt
- Yavaş yara iyileşmesi
- Kas güçsüzlüğü ve yorgunluk
- Kadınlarda aşırı tüylenme (hirsutizm)
- Adet düzensizlikleri veya adetten kesilme
- Metabolik Bozukluklar:
- Yüksek tansiyon (hipertansiyon)
- Yüksek kan şekeri (hiperglisemi) veya Tip 2 diyabet
- Kolesterol ve trigliseritlerin yüksek olması (dislipidemi)
- Psikolojik Etkiler:
- Depresyon ve anksiyete
- Duygudurum dalgalanmaları ve sinirlilik
- Uyku bozuklukları
- Konsantrasyon güçlüğü ve hafıza problemleri
- Diğer Belirtiler:
- Kemik erimesi (osteoporoz)
- Böbrek taşları
- Sık enfeksiyonlar
- Baş ağrısı
- Görme problemleri
Örnek Makaleler:
PubMed: Arnaldi G, Angeli A, Atkinson AB, et al. Diagnosis and complications of Cushing’s syndrome: a consensus statement. J Clin Endocrinol Metab. 2003;88(12):5593-5602.
Google Scholar: Lindsay JR, Nieman LK. Clinical features and diagnosis of Cushing’s syndrome. UpToDate. 2021.
Cushing Sendromu Nasıl Teşhis Edilir?
Cushing sendromunun teşhisi, genellikle hastanın tıbbi geçmişi, fizik muayene bulguları ve laboratuvar testlerinin bir kombinasyonuna dayanır.
Fizik Muayene ve Tıbbi Geçmiş
Doktorunuz öncelikle semptomlarınızı ve tıbbi geçmişinizi sorgulayacaktır. Özellikle kortikosteroid ilaç kullanımı, ailede Cushing sendromu öyküsü veya endokrin bozuklukları hakkında bilgi edinmek isteyecektir. Fizik muayene sırasında, yukarıda bahsedilen Cushing sendromu belirtilerini arayacaktır.
Laboratuvar Testleri: Kortizol Seviyelerini Ölçmek
Cushing sendromundan şüpheleniliyorsa, kortizol düzeylerini kontrol etmek için birkaç test yapılabilir.
24 Saatlik İdrar Testi
Bu test, 24 saatlik bir süre boyunca idrarda bulunan kortizol miktarını ölçer. Yüksek kortizol seviyeleri, Cushing sendromu olasılığını düşündürür.
Gece Yarısı Salya Kortizol Testi
Normalde, kortizol seviyeleri gece boyunca düşüktür. Bu test, yatmadan önce ağzınıza yerleştirilen bir pamuklu çubukla salyadaki kortizol seviyesini ölçer. Yüksek gece yarısı salya kortizol seviyeleri, Cushing sendromunu düşündürebilir.
Düşük Doz Dekzametazon Baskılama Testi
Bu test, vücudunuzun düşük dozda deksametazon (kortizol benzeri bir ilaç) almaya verdiği tepkiyi ölçer. Normalde, deksametazon kortizol üretimini baskılar. Ancak, Cushing sendromlu kişilerde, kortizol seviyeleri yüksek kalır.
Görüntüleme Testleri: Tümörleri Görüntülemek
Laboratuvar testleri Cushing sendromu olasılığını düşündürüyorsa, tümörleri aramak için görüntüleme testleri istenebilir.
Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR)
MR, hipofiz ve diğer organların ayrıntılı görüntülerini oluşturmak için güçlü mıknatıslar ve radyo dalgaları kullanır. Cushing sendromuna neden olabilecek tümörleri tespit etmede çok faydalıdır.
Bilgisayarlı Tomografi (BT)
BT, vücudun farklı açılardan alınan X-ışını görüntülerini kullanarak kesitsel görüntüler oluşturur. BT, MR’dan daha az hassas olmasına rağmen, akciğerlerde veya karın bölgesindeki tümörleri tespit etmede faydalı olabilir.
Cushing Sendromu Nasıl Tedavi Edilir?
Cushing sendromu tedavisi, altta yatan nedene ve hastalığın ciddiyetine bağlı olarak değişir. Amaç, vücuttaki kortizol seviyelerini normale döndürmektir.
Cerrahi Müdahale: Tümörü Çıkarmak
Eğer Cushing sendromuna bir tümör neden oluyorsa, cerrahi olarak çıkarılması genellikle ilk tedavi seçeneğidir. Hipofiz tümörleri için transsfenoidal cerrahi adı verilen minimal invaziv bir prosedür kullanılabilir. Bu prosedürde, cerrah burun deliklerinden veya üst diş etinden ince bir endoskop geçirir ve tümörü çıkarır.
Örnek Makaleler:
PubMed: Nomikos P, Apergis J, Aghajanova L, et al. Transsphenoidal surgery for Cushing’s disease: a single-center experience over 20 years. J Clin Endocrinol Metab. 2010;95(2):710-718.
Google Scholar: Losa M, Mortini P, Barzaghi R, et al. Surgical treatment of Cushing’s disease: outcome and prognostic factors. J Clin Endocrinol Metab. 2002;87(12):5500-5504.
Radyoterapi: Tümör Hücrelerini Yok Etmek
Cerrahi müdahale mümkün değilse veya tam olarak başarılı değilse, radyoterapi kullanılabilir. Radyoterapi, tümör hücrelerini yok etmek için yüksek enerjili X-ışınları kullanır. Hipofiz tümörlerinin tedavisinde sıklıkla stereotaktik radyocerrahi adı verilen bir radyoterapi türü kullanılır.
Örnek Makaleler:
PubMed: Littley MD, Shaw MD, Trainer PJ, et al. Stereotactic radiosurgery as primary treatment for Cushing’s disease: initial experience. J Clin Endocrinol Metab. 2001;86(4):1664-1669.
Google Scholar: Minniti G, Jaffrain-Rea ML, Esposito V, et al. Gamma knife surgery for Cushing’s disease: a series of 100 patients. J Clin Endocrinol Metab. 2007;92(11):4127-4135.
İlaç Tedavisi: Kortizol Üretimini Kontrol Altına Almak
İlaçlar, kortizol üretimini azaltmak veya bloke etmek veya tümörün büyümesini engellemek için kullanılabilir.
Kortizol Sentezini Engelleyen İlaçlar
Ketokonazol, metirapon ve mitotan gibi ilaçlar, böbreküstü bezlerinde kortizol üretimini engeller.
Hipofiz Tümörlerinin Büyümesini Engelleyen İlaçlar
Pasireotid ve kabergolin gibi ilaçlar, ACTH salgılayan hipofiz tümörlerinin büyümesini engellemeye yardımcı olabilir.
Örnek Makaleler:
PubMed: Feelders RA, de Jong FH, Lamberts SW. Therapeutic targets in Cushing’s syndrome: an update on current therapies and future perspectives. Drugs. 2010;70(16):2121-2144.
Google Scholar: Nieman LK, Biller BM, Findling JW, et al. Medical management of Cushing’s disease: a consensus statement. J Clin Endocrinol Metab. 2015;100(8):2807-2824.
Bilateral Adrenalektomi: Böbreküstü Bezlerini Çıkarmak
Nadir durumlarda, her iki böbreküstü bezinin de cerrahi olarak çıkarılması (bilateral adrenalektomi) gerekebilir. Bu prosedür, vücudun kortizol üretmesini engeller, ancak ömür boyu kortikosteroid replasman tedavisi gerektirir.
Cushing Sendromu ile Yaşam: Uzun Vadeli Bakım ve Destek
Cushing sendromu tanısı almak ve tedavisi görmek zorlu bir deneyim olabilir. Hastalığın kendisi ve tedavileri, fiziksel ve duygusal sağlığınızı etkileyebilir. Ancak, doğru tedavi ve destekle, birçok Cushing sendromlu kişi sağlıklı ve tatmin edici bir yaşam sürebilir.
Tedaviden sonra şunları yapmak önemlidir:
- Düzenli olarak doktorunuza kontrole gidin.
- Kortikosteroid ilaçlarınızı doktorunuzun talimatlarına göre alın.
- Sağlıklı bir diyet uygulayın ve düzenli egzersiz yapın.
- Sigara içmeyin ve aşırı alkolden kaçının.
- Kemik sağlığınızı korumak için yeterli kalsiyum ve D vitamini alın.
- Depresyon, anksiyete veya diğer duygusal sorunlarla başa çıkmak için bir terapist veya danışmandan destek alın.
- Aileniz ve arkadaşlarınızdan duygusal destek alın.
Cushing Sendromu Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Önemli not: Bu içerik bilgilendirme amaçlıdır ve bir sağlık uzmanından alınacak tıbbi tavsiyenin yerini tutmaz. Cushing sendromu veya diğer sağlık sorunlarınız hakkında endişeleriniz varsa, lütfen bir doktora başvurun.
