Fibromiyalji Belirtileri Tanısı Ve Tedavisi

Fibromiyalji, yaygın kas-iskelet sistemi ağrısı ile karakterize kronik bir ağrı bozukluğudur. Bu duruma sıklıkla yorgunluk, uyku bozuklukları, bilişsel işlev bozukluğu ve anksiyete ile depresyon gibi psikiyatrik semptomlar eşlik eder . Dünya genelinde popülasyonun yaklaşık %2-4’ünü etkileyen fibromiyalji, kadınlarda daha sık görülmektedir . Geçmişte “fibrosit” olarak da bilinen bu durumun adı, kaslarda iltihaplanma olmaması nedeniyle değiştirilmiştir . Bu makalenin amacı, PubMed ve Google Scholar’daki güncel bilimsel kanıtlara dayanarak fibromiyaljinin belirtileri, tanısı ve tedavi seçenekleri hakkında kapsamlı ancak kolay anlaşılır bir genel bakış sunmaktır.  

Fibromiyalji Belirtileri

Fibromiyaljinin en sık görülen ve karakteristik belirtileri, hastaların yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir.

Yaygın ve Kronik Ağrı: Fibromiyaljinin temel özelliği, en az üç aydır devam eden, vücudun birçok bölgesini etkileyen yaygın kas-iskelet sistemi ağrısıdır . Hastalar bu ağrıyı genellikle sızlayıcı, künt, keskin, batıcı veya yanıcı olarak tanımlarlar. Sıklıkla “her yerim ağrıyor” veya “sürekli grip olmuş gibiyim” şeklinde ifadeler kullanırlar . Ağrı başlangıçta boyun ve omuz gibi belirli bölgelerde lokalize olabilir ancak zamanla vücudun üst ve alt kısımlarındaki birçok yumuşak doku bölgesini etkileyecek şekilde yaygınlaşır . Sabah tutukluğu yaygındır ve hafif düzeydeki aktiviteler bile ağrıyı şiddetlendirebilir. Aynı şekilde, uzun süreli hareketsizlik de ağrı seviyesini artırabilir .  

Yorgunluk ve Enerji Eksikliği: Fibromiyaljinin bir diğer temel belirtisi, uyku bozukluklarıyla sıklıkla birlikte görülen ve günlük yaşam aktivitelerini önemli ölçüde kısıtlayabilen şiddetli yorgunluktur . Bu yorgunluk, hafif veya orta düzeydeki aktivitelerle ya da uzun süreli hareketsizlikle daha da kötüleşebilir . Hastalar yorgunluğu genellikle derin bir fiziksel tükenmişlik, kas güçsüzlüğü, öngörülemeyen ve sürekli bir dinlenememe hali olarak tanımlarlar. Bu durum, normal bir yorgunluktan farklı olarak dinlenmekle geçmez ve sıklıkla “dehşet verici bir enerji eksikliği” olarak tarif edilir .  

Uyku Sorunları: Fibromiyalji hastaları sıklıkla uykuya dalmakta zorluk çekme (insomnia), gece boyunca sık sık uyanma, tekrar uykuya dalmakta güçlük ve yeterince uyumalarına rağmen sabahları dinlenmiş hissetmeme gibi uyku sorunları yaşarlar . Dinlendirici olmayan uyku, fibromiyaljinin temel bir özelliği olarak kabul edilir ve diğer semptomların şiddetini artırabilir. Bazı araştırmalar, fibromiyalji hastalarında non-REM uykusu sırasında fazik alfa aktivitesinin görülmesi gibi uyku düzeninde bozukluklar olduğunu göstermektedir . Uyku bozukluklarının, fibromiyalji hastalarında bilişsel işlev bozukluğunu da etkileyebileceği düşünülmektedir .  

Bilişsel Zorluklar (“Fibro Sisi”): Fibromiyalji hastalarının önemli bir kısmı, konsantrasyon güçlüğü, hafıza sorunları (özellikle kısa süreli hafıza), zihinsel yavaşlama veya “fibro sisi” olarak adlandırılan bir durum gibi bilişsel zorluklar yaşarlar . Bu zorluklar unutkanlık, dikkatini toplamada güçlük, bilgiyi işlemekte yavaşlık ve aynı anda birden fazla işi yapmada zorlanma şeklinde kendini gösterebilir . Bilişsel işlev bozuklukları, planlama, karar verme, soyut düşünme ve dil becerileri gibi daha karmaşık zihinsel süreçleri de etkileyebilir . Araştırmalar, bu bilişsel zorlukların uyku bozuklukları, anksiyete ve depresyon gibi diğer semptomlarla ilişkili olabileceğini düşündürmektedir .  

Duygusal Sorunlar (Anksiyete, Depresyon): Fibromiyalji hastalarının önemli bir bölümünde (%30-50 ve bazı güncel verilere göre daha yüksek) anksiyete ve depresyon gibi duygusal sorunlar da görülmektedir . Bu psikiyatrik komorbiditelerin yüksek prevalansı, kronik ağrı ve diğer yıpratıcı semptomlarla yaşamanın getirdiği önemli psikolojik yükü vurgulamaktadır. Daha güncel araştırmalar, fibromiyalji hastalarında klinik düzeyde depresyon ve anksiyete semptomlarının %50’nin üzerinde olabileceğini göstermektedir . Bu duygusal zorluklar sadece kronik bir hastalıkla yaşamanın sonucu olmakla kalmayıp, aynı zamanda ağrı algısını şiddetlendirebilir ve genel yaşam kalitesini daha da düşürebilir . İlginç bir şekilde, fibromiyalji ve majör depresif bozukluk arasında genetik bir örtüşme olduğu bulunmuştur, bu da bu durumlar için ortak bir biyolojik yatkınlığa işaret etmektedir .  

Diğer Olası Belirtiler: Temel belirtilerin yanı sıra, fibromiyalji hastaları irritabl bağırsak sendromu (IBS), çeşitli baş ağrıları (gerilim, küme, migren), paresteziler (ellerde ve ayaklarda uyuşma, karıncalanma hissi), huzursuz bacak sendromu (RLS), ışık ve sese karşı artan hassasiyet, baş dönmesi ve diğer somatik şikayetler gibi çok çeşitli başka semptomlar da yaşayabilirler . Hastalar ayrıca subjektif olarak yumuşak doku şişliği hissedebilirler (objektif bir iltihap kanıtı olmasa bile) ve ağrı seviyeleri fiziksel aktivite, hava değişiklikleri ve anksiyete veya stres gibi duygusal durumlar gibi faktörlerden etkilenebilir . Bazı araştırmalar, fibromiyalji ile Raynaud fenomeni, ortostatik hipotansiyon ve değişmiş kalp atış hızı değişkenliği gibi otonom sinir sistemi işlev bozukluğu arasında olası bir bağlantı olduğunu düşündürmektedir .  

Aşağıdaki tablo, fibromiyaljinin en sık görülen belirtilerini özetlemektedir:

Tablo 1: Fibromiyaljinin Sık Görülen Belirtileri

Belirti	Açıklama	Yaklaşık Prevalans (varsa)	Kaynaklar
Yaygın ve Kronik Ağrı	≥ 3 aydır devam eden, vücudun birçok bölgesini etkileyen sürekli ağrı.	Yok
Yorgunluk ve Enerji Eksikliği	Dinlenmekle geçmeyen, günlük yaşamı kısıtlayan şiddetli yorgunluk.	Yok
Uyku Sorunları	Uykuya dalmada/kalmada güçlük, dinlenmiş hissetmeme.	Yok
Bilişsel Zorluklar (“Fibro Sisi”)	Konsantrasyon, hafıza ve zihinsel işlemlemede sorunlar.	Yok
Duygusal Sorunlar (Anksiyete, Depresyon)	Endişe, sinirlilik veya üzüntü ve ilgi kaybı hissi.	%30-50 veya daha yüksek
Diğer Belirtiler	IBS, baş ağrıları, paresteziler, RLS, ışık/ses hassasiyeti, baş dönmesi vb.	Değişken

Fibromiyalji Tanısı

Fibromiyaljinin tanısı, zaman içinde önemli ölçüde evrim geçirmiştir.

Tanı Kriterlerinin Evrimi: Geçmişte, fibromiyalji tanısı büyük ölçüde 1990 Amerikan Romatoloji Koleji (ACR) kriterlerine dayanıyordu. Bu kriterler, en az üç aydır devam eden yaygın ağrı öyküsünü ve vücudun belirli 18 noktasından en az 11’inde palpasyonla hassasiyetin bulunmasını gerektiriyordu . Daha yeni tanı kriterleri, 2010 ve 2016 ACR revizyonları ve ACTTION-APS Ağrı Taksonomisi kriterleri dahil olmak üzere, hassas noktalara katı bir şekilde güvenmekten uzaklaşmıştır. Bu yeni kriterler, yaygın ağrı indeksi (WPI), semptom şiddet ölçeği (SSS) ve yorgunluk, uyku sorunları ve bilişsel zorluklar gibi ilişkili semptomların varlığına daha fazla vurgu yapmaktadır . Bu tanı kriterlerindeki değişim, fibromiyaljinin sadece bir ağrı durumu olmaktan ziyade karmaşık, çoklu sistemleri etkileyen bir bozukluk olarak gelişen anlayışını yansıtmaktadır.  

Güncel Tanı Kriterleri:

• Amerikan Romatoloji Koleji (ACR) Kriterleri:
  • 2010/2011 Kriterleri: Bu kriterler, en az üç aydır devam eden yaygın ağrının (beş bölgeden en az dördünde ağrı olarak tanımlanır) varlığını ve ya Yaygın Ağrı İndeksi (WPI) skorunun 7 veya daha yüksek ve Semptom Şiddet Ölçeği (SSS) skorunun 5 veya daha yüksek OLMASINI YA DA WPI skorunun 4 ile 6 arasında ve SSS skorunun 9 veya daha yüksek OLMASINI gerektirir. Tanı ayrıca hastanın semptomlarını açıklayabilecek başka durumların dışlanmasını da içerir .  
  • 2016 Revize Kriterleri: Bunlar, klinik uygulamada tanı sürecinin doğruluğunu ve uygulanabilirliğini artırmayı amaçlayan 2010 kriterlerinin daha da geliştirilmiş halidir .  
• Yaygın Ağrı İndeksi (Widespread Pain Index – WPI) ve Semptom Şiddet Ölçeği (Symptom Severity Scale – SSS):
  • WPI, hastanın son 7 gün içinde deneyimlediği ağrılı vücut bölgelerinin sayısını (19 olası bölgeden) değerlendirir ve skorlar 0 ile 19 arasında değişir . Bu, vücuttaki ağrının yaygınlığını ölçmek için standart bir yol sağlar.  
  • SSS, hastanın yorgunluk, dinlenemeyen uyku, bilişsel sorunlar (fibro sisi) ve diğer somatik semptomların şiddetini 0 ile 12 arasında bir ölçek kullanarak değerlendirir . Bu ölçek, temel ağrı dışı semptomların hastanın genel iyilik hali üzerindeki etkisini yakalar.  
• ACTTION-APS Ağrı Taksonomisi Kriterleri (2018): Bu alternatif kriter seti, en az 3 aydır devam eden çoklu bölge ağrısının ve orta ila şiddetli uyku sorunlarının veya yorgunluğun varlığını vurgular . Bu, yorgunluk ve uyku sorunlarının tanı sürecindeki kritik rolünü vurgular.  

Aşağıdaki tablo, fibromiyalji tanı kriterlerinin evrimini özetlemektedir:

Tablo 2: Fibromiyalji Tanı Kriterlerinin Evrimi

Kriter	Temel Özellikler	Kaynaklar
1990 ACR Kriterleri	≥ 3 aydır devam eden yaygın ağrı VE belirli 18 hassas noktadan ≥ 11’inde hassasiyet.
2010/2011 ACR Ön Tanı Kriterleri	WPI ≥ 7 & SSS ≥ 5 VEYA WPI 4-6 & SSS ≥ 9. 4/5 bölgede yaygın ağrı. Semptomlar ≥ 3 aydır benzer seviyelerde. Diğer durumları dışla.
2016 ACR Revize Kriterleri	Doğruluğu artırmak için 2010 kriterlerinin iyileştirilmesi.
2018 ACTTION-APS Ağrı Taksonomisi Kriterleri	Çoklu bölge ağrısı VE ≥ 3 aydır devam eden orta ila şiddetli uyku sorunları veya yorgunluk.

Tanı Süreci: Klinik Değerlendirme ve Fizik Muayene: Fibromiyalji tanısı öncelikle kapsamlı bir klinik değerlendirmeye dayanır. Bu değerlendirme, hastanın tıbbi öyküsünün ayrıntılı bir şekilde alınmasını, semptomlarının (ağrının yeri, şiddeti ve süresi ile yorgunluk, uyku sorunları ve bilişsel sorunlar dahil) dikkatli bir şekilde tanımlanmasını ve yaygın hassasiyeti değerlendirmek ve semptomların diğer olası nedenlerini dışlamak için fiziksel bir muayeneyi içerir . 1990 ACR kriterlerine göre formal hassas nokta muayenesi yeni kriterlere göre zorunlu olmasa da, sağlık profesyonelleri fiziksel muayenenin bir parçası olarak yaygın yumuşak doku hassasiyetini hala değerlendirebilirler . Fibromiyaljide rutin laboratuvar testleri (kan testleri ve görüntüleme çalışmaları gibi) tipik olarak normaldir. Bunların temel rolü, benzer semptomlara neden olabilecek diğer altta yatan tıbbi durumları dışlamaktır, bu da fibromiyaljiyi bir dışlama tanısı yapar . Bir doktorun isteyebileceği bir tarama laboratuvarı test paneli, anemi kontrolü için tam kan sayımı, karaciğer ve böbrek fonksiyonlarını değerlendirmek için metabolik panel, inflamasyon belirtilerini aramak için eritrosit sedimentasyon hızı (ESR) ve C-reaktif protein (CRP) seviyeleri (fibromiyaljide genellikle normal olsa da), tiroid bozukluklarını dışlamak için tiroid uyarıcı hormon (TSH) seviyeleri ve benzer semptomlara neden olabilen D vitamini eksikliğini kontrol etmek için D vitamini seviyelerini içerebilir .  

Ayırıcı Tanı: Fibromiyalji ile Karışabilecek Diğer Durumlar: Sağlık profesyonellerinin, yaygın ağrı, yorgunluk ve uyku bozuklukları gibi benzer semptomlarla ortaya çıkabilen diğer tıbbi durumları dikkate almaları ve dışlamaları önemlidir. Bu durumlar arasında polimiyalji romatika, çeşitli spondiloartrit türleri, miyozit (kasların iltihabı), hipotiroidizm (tiroidin az çalışması), kronik yorgunluk sendromu (miyalgik ensefalomiyelit olarak da bilinir), sistemik lupus eritematozus (SLE), farklı nöropati türleri (sinir hasarı), B12 ve D vitamini eksiklikleri, miyofasiyal ağrı sendromu ve diğerleri bulunur . Özellikle, D vitamini eksikliğine bağlı yumuşak kemiklerle karakterize bir durum olan osteomalazi, fibromiyalji ile önemli semptom örtüşmesine sahip olabilir ve bazen fibromiyalji olarak yanlış teşhis edilebilir. Bu nedenle, D vitamini seviyelerini kontrol etmek genellikle tanısal çalışmanın önemli bir parçasıdır .  

Fibromiyalji Tedavisi

Fibromiyaljinin karmaşıklığı ve geniş semptom yelpazesi göz önüne alındığında, farmakolojik (ilaç bazlı) ve non-farmakolojik (ilaç dışı) terapileri birleştiren çok yönlü bir tedavi yaklaşımı, durumu yönetmek ve hastaların yaşam kalitesini iyileştirmek için en etkili strateji olarak kabul edilmektedir . Tedavi planları, fibromiyalji deneyimi kişiden kişiye önemli ölçüde değişebildiğinden, her hastanın özel baskın semptomlarını, ihtiyaçlarını ve tercihlerini ele alacak şekilde bireyselleştirilmelidir .  

Farmakolojik Tedavi Seçenekleri:

• FDA Onaylı İlaçlar:
  • Duloksetin ve milnasipran: Bunlar, serotonin-norepinefrin geri alım inhibitörleri (SNRI’lar) olarak adlandırılan bir ilaç sınıfına aittir. Ağrı sinyalleri, ruh hali düzenlemesi ve uykuda rol oynayan nörotransmitterler olan serotonin ve norepinefrinin seviyelerini etkileyerek fibromiyalji semptomlarını yönetmeye yardımcı oldukları düşünülmektedir. Sıklıkla fibromiyaljiye eşlik eden ağrı, yorgunluk ve depresyon semptomlarını azaltmada etkili olabilirler .  
  • Pregabalin: Bu ilaç, fibromiyalji tedavisi için de onaylanmış bir antikonvülsandır. Sinir hücrelerindeki belirli kalsiyum kanallarına bağlanarak çalışır, bu da ağrı sinyallerinin iletimini azaltmaya yardımcı olabilir ve ayrıca fibromiyalji hastalarında sıklıkla görülen uyku ve anksiyete sorunlarına da fayda sağlayabilir .  
• Diğer İlaçlar:
  • Amitriptilin: Bu, fibromiyaljide ağrı ve uyku bozukluklarını tedavi etmek için geleneksel olarak etiket dışı kullanılan bir trisiklik antidepresandır. Bazı kişiler için etkili olabilse de, fibromiyaljide kullanımını destekleyen kanıtların kalitesi düşük kabul edilir ve uyuşukluk ve kilo alımı gibi yan etkileri olabilir .  
  • Siklobenzaprin: Bu, bazı fibromiyalji hastalarında kas ağrısını hafifletmeye ve uyku kalitesini iyileştirmeye yardımcı olmak için reçete edilebilen bir kas gevşeticidir .  
  • Tramadol: Bu, belirli fibromiyalji vakalarında ağrı kesici olarak düşünülebilecek bir opioid analjeziktir. Bununla birlikte, saf mü-opioid reseptör agonistleri (daha güçlü opioidler), sınırlı etkinlikleri ve bağımlılık riski ile zamanla ağrının potansiyel olarak kötüleşmesi (opioid kaynaklı hiperaljezi) nedeniyle fibromiyaljide uzun süreli kullanım için genellikle önerilmez .  
• İlaçların Etkinliği ve Olası Yan Etkileri: Fibromiyalji için farmakolojik tedavilerin genellikle mütevazı başarı oranlarına sahip olduğu ve birçok hastanın semptomlarında yalnızca kısmi bir rahatlama yaşayabileceği unutulmamalıdır. Ek olarak, bu ilaçların yan etkileri yaygındır ve bazı kişilerde tedavinin kesilmesine neden olabilir . Cochrane incelemeleri, duloksetin, milnasipran ve pregabalinin, orta ila şiddetli fibromiyalji ağrısı olan yetişkinlerin yaklaşık onda birinde, tipik olarak 4 ila 12 haftalık bir süre boyunca önemli ağrı kesilmesinde (ağrı yoğunluğunda en az %50 azalma olarak tanımlanır) orta ila iyi düzeyde kanıt gösterdiğini belirtmektedir . Bu ilaçlarla ilişkili yaygın yan etkiler, ilaca bağlı olarak baş dönmesi (pregabalin ile), mide bulantısı, ağız kuruluğu, kabızlık, yorgunluk ve diğerlerini içerebilir. Hastaların olası yan etkileri doktorlarıyla görüşmeleri önemlidir .  

Aşağıdaki tablo, fibromiyalji için farmakolojik tedavi seçeneklerini özetlemektedir:

Tablo 3: Fibromiyalji İçin Farmakolojik Tedavi Seçenekleri

İlaç Adı (Sınıfı)	Etki Mekanizması (Basitleştirilmiş)	Bildirilen Etkinlik	Yaygın Yan Etkiler (Örnekler)	FDA Onaylı	Kaynaklar
Duloksetin (SNRI)	Beyindeki serotonin ve norepinefrin seviyelerini etkiler.	Bazı hastalarda orta düzeyde ağrı kesilmesi.	Mide bulantısı, ağız kuruluğu, yorgunluk	Evet
Milnasipran (SNRI)	Beyindeki serotonin ve norepinefrin seviyelerini etkiler.	Bazı hastalarda orta düzeyde ağrı kesilmesi.	Mide bulantısı, baş ağrısı, kabızlık	Evet
Pregabalin (Antikonvülsan)	Sinir ağrısı sinyal iletimini azaltır.	Bazı hastalarda orta düzeyde ağrı kesilmesi, uykuyu iyileştirebilir.	Baş dönmesi, uyuşukluk, kilo alımı	Evet
Amitriptilin (Trisiklik Antidepresan)	Nörotransmitterleri etkiler, ağrı ve uykuya yardımcı olabilir.	Bazı hastalarda mütevazı ağrı kesilmesi.	Uyuşukluk, ağız kuruluğu, kilo alımı	Hayır
Siklobenzaprin (Kas Gevşetici)	Kasları gevşetir.	Kas ağrısı ve uykuya yardımcı olabilir.	Uyuşukluk, ağız kuruluğu	Hayır
Tramadol (Opioid Analjezik)	Beyindeki opioid reseptörlerine bağlanarak ağrıyı azaltır.	Bazı durumlarda kısa süreli ağrı kesilmesi sağlayabilir.	Mide bulantısı, kabızlık, uyuşukluk	Hayır

Non-Farmakolojik Tedavi Seçenekleri:

• Egzersiz ve Fiziksel Aktivite: Bireyin yeteneklerine ve sınırlamalarına göre uyarlanmış düzenli egzersiz, fibromiyalji yönetiminin temel taşı olarak kabul edilir. Ağrı yoğunluğu, uyku kalitesi, yorgunluk seviyeleri ve hatta ruh hali (depresyon semptomlarını azaltarak) dahil olmak üzere çok çeşitli semptomları iyileştirdiği gösterilmiştir . Yürüyüş, yüzme veya bisiklete binme gibi aerobik egzersizler, güçlendirme egzersizleri, esneme ve yoga gibi esneklik egzersizleri, suda egzersiz (hidroterapi) ve Pilates gibi farklı egzersiz türleri faydalı olabilir. Spesifik tür ve yoğunluk, bir sağlık uzmanı veya fizyoterapist ile görüşülerek belirlenmelidir . Hastanın terapisine aktif olarak katıldığı aktif rehabilitasyon yaklaşımları genellikle pasif tedavilere tercih edilir. Bir fizyoterapist, bireyselleştirilmiş bir egzersiz programı tasarlamaya ve ilerlemeyi izlemeye yardımcı olabilir .  
• Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) ve Psikolojik Destek: Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), ağrı algısına, yorgunluğa ve duygusal sıkıntıya katkıda bulunabilecek olumsuz düşünce kalıplarını ve davranışlarını tanımlamaya ve değiştirmeye odaklanan bir psikoterapi türüdür. Fibromiyaljili bireylerin başa çıkma becerileri geliştirmelerine, stresi yönetmelerine ve genel iyilik hallerini iyileştirmelerine yardımcı olmak için sıklıkla önerilir. Terapistlerden veya destek gruplarından alınan psikolojik destek de çok faydalı olabilir . BDT, hastaların ağrıyı yönetme, uykuyu iyileştirme, yorgunluğu azaltma ve durumlarıyla ilişkili olabilecek anksiyete ve depresyonla başa çıkma stratejileri öğrenmelerine yardımcı olabilir .  
• Hasta Eğitimi ve Kendi Kendine Yönetim Stratejileri: Hastalara fibromiyalji, semptomları, nedenleri (şu anki anlayışa göre), tanısı ve tedavi seçenekleri hakkında kapsamlı bilgi sağlamak, durumu yönetmenin ilk adımı olarak sıklıkla önerilir. Hastalığın anlaşılması, hastaların daha fazla kontrol sahibi hissetmelerine yardımcı olabilir ve tedavi planlarına uyumlarını iyileştirebilir. Aktivite hızını ayarlama, stres azaltma teknikleri ve sağlıklı bir yaşam tarzı sürdürme gibi kendi kendine yönetim stratejileri de çok önemlidir .  
• Masaj, Akupunktur ve Diğer Tamamlayıcı Tedaviler: Masaj terapisi, bazı fibromiyalji hastalarında kısa süreli ağrı ve sertlik rahatlaması sağlayabilir ve gevşemeyi ve genel iyilik halini iyileştirmeye yardımcı olabilir . İnce iğnelerin vücudun belirli noktalarına yerleştirilmesini içeren geleneksel bir Çin tıbbı tekniği olan akupunktur, bazen fibromiyaljili kişiler tarafından ağrıyı yönetmeye yardımcı olmak için kullanılır. Bazı çalışmalar potansiyel faydalar olduğunu düşündürse de, etkinliği ile ilgili kanıtlar karışık olabilir . Tai Chi, Qigong, yoga ve hidroterapi (su bazlı egzersiz) gibi diğer tamamlayıcı terapiler de bazı bireylerde fibromiyalji semptomlarını yönetmede bazı faydalar sağlayabilir .  

Aşağıdaki tablo, fibromiyalji için non-farmakolojik tedavi seçeneklerini özetlemektedir:

Tablo 4: Fibromiyalji İçin Non-Farmakolojik Tedavi Seçenekleri

Terapi Türü	Açıklama	Bildirilen Etkinlik	Kaynaklar
Egzersiz ve Fiziksel Aktivite	Bireye özel düzenli fiziksel aktivite (aerobik, güç, esneklik, su, Pilates).	Ağrıyı, uykuyu, yorgunluğu ve ruh halini iyileştirir.
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)	Olumsuz düşünce kalıplarını ve davranışlarını değiştirmeye yönelik terapi.	Başa çıkma becerileri geliştirmeye, stresi yönetmeye, uyku ve ruh halini iyileştirmeye yardımcı olur.
Hasta Eğitimi ve Kendi Kendine Yönetim	Fibromiyalji hakkında bilgi edinme ve semptomları yönetme stratejileri.	Anlayışı artırır, kaygıyı azaltır, tedaviye uyumu iyileştirir.
Masaj Terapisi	Yumuşak dokuların manipülasyonu.	Kısa süreli ağrı ve sertlik rahatlaması sağlayabilir, gevşemeyi iyileştirebilir.
Akupunktur	İnce iğnelerin vücudun belirli noktalarına yerleştirilmesi.	Ağrıyı yönetmeye yardımcı olabilir, ancak kanıtlar karışıktır.
Diğer Tamamlayıcı Tedaviler	Tai Chi, Qigong, yoga, hidroterapi.	Ağrı, yorgunluk ve genel iyilik hali için faydalar sağlayabilir.

Tedavi Etkinliğinin Değerlendirilmesi: Fibromiyalji tedavilerinin etkinliği genellikle ağrı ölçekleri, yorgunluk ölçekleri, uyku kalitesi değerlendirmeleri ve fibromiyaljinin bir kişinin yaşamı üzerindeki genel etkisini değerlendiren Fibromiyalji Etki Anketi (FIQ) gibi çeşitli araçlar ve ölçümler kullanılarak değerlendirilir . Tedavi ilerlemesini izlemek ve her birey için en iyi neyin işe yaradığını belirlemek için standartlaştırılmış değerlendirme araçları çok önemlidir. Ağrıda %50 veya daha fazla azalma gibi klinik olarak anlamlı bir azalma sağlayan hasta oranını değerlendirmeye giderek daha fazla vurgu yapılmaktadır, çünkü bu düzeyde bir iyileşme genellikle diğer işlev alanlarında ve yaşam kalitesinde anlamlı iyileşmelerle ilişkilidir .  

Sonuç

Fibromiyalji, bireyin yaşamını önemli ölçüde etkileyebilen kronik ve karmaşık bir durumdur. Bununla birlikte, farmakolojik ve non-farmakolojik yaklaşımları birleştiren kapsamlı ve bireyselleştirilmiş bir tedavi planı, devam eden kendi kendine yönetim stratejileri ve destek ile birçok fibromiyaljili kişi semptomlarını etkili bir şekilde yönetmeyi ve genel yaşam kalitelerini iyileştirmeyi öğrenebilir. Fibromiyaljinin altında yatan nedenleri ve mekanizmalarını tam olarak açıklamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır. Gelecekteki araştırmalar, daha etkili ve hedefe yönelik tedavi seçenekleri geliştirmeye ve bu zorlu durumun daha erken ve daha doğru teşhisine yol açabilecek güvenilir biyobelirteçler belirlemeye odaklanmalıdır.